Linux’a login işlemi gerçekleştirdiğimizde sistem bizi “passwd” dosyasında belirtilen “login command” parametresine göre bir shell kontrolü içine sokar. Shell(Kabuk) işletim sisteminin komut yorumlayıcısıdır. Sistemde çalışan programların ve komutların işletim sistemi ile iletişim kurmasını sağlayan bir yazılımdır. Sisteme bir kullanıcı kayıt edildiğinde genel olarak “bash” kabuğuna atanır. Ve bir kullanıcının sistemde terminalden yazdığı bir komut ise şu şekilde çalışır. Aşağıdaki komutu örnek alalım;
Komut satırı önce parçalanarak bileşenlerinde ayrılacaktır. Parçalama için virgül, boşluk ayraç olarak kullanılır. Satırbaşındaki ilk bileşenin komut adı olduğu komut satırının geri kalanınında bu komutun parametreli olduğunu kabul edilerek komut satırı çözümlenir.İlk olarak ornek/* altındaki dosyaları arar ve bulduktan sonra /home/oracle klasörünü değerlendirir. Son olarak cp komutunun ait olduğu dosya, $PATH isimli kabuk değişkenininde yer alan lokasyonlarda aranır ve bulunursa belleğe yükleneerek çalıştırılır.
Ortam Değişkenleri
Bash kabuğu birçok amaçla Linux sistemi üzerinde kullanılabilir.Shell(kabuk) üzerinde çalıştırılacak programların lokasyon bilgisi veya sistem ile ilgili ayarların bilgisini tutabilecek “environment variables” dediğimiz değişkenler yaratırız. Bash kabuğunda oturuma özel bir ortam değişkeni yaratmak veya değerini değiştirmek için komut satırına “Export variablename=value” ile uygularız.
Bu değişiklerin kalıcı olmasını ve bundan sonra sisteme her girdiğimizde terminal penceresinde geçerli olmasını istiyorsak “.bashrc” dosyasının içine kaydetmeliyiz. Bu dosyanın içine kaydedilen değişkenler kalıcı olarak durur. Eğer oluşturuduğumuz değişkenlerin bütün kullanıcılar için geçerli olmasını istiyorsak “/etc/bashrc” dosyasının içine eklemeliyiz.
PATH Değişkeni
Vereceğimiz komutların program dosyalarında aranmasını istediğimiz dizinlerin listesini vermek istediğimizde kullanırız.
Üstte verilen komut ile terminalden vereceğimiz komutlara ait program dosyaların öncelikle /usr/bin dizininde,eğer orada bulamazsa $ORACLE_HOME dizininde arayacaktır. Söz konusu program dosyası ilk olarak hangi dizinde bulunursa onun belleğe yükleyecektir. Eğer buradaki dizinlerin hiçbirinde bulunamazsa hata verir. Herhangi bir anda çalışma ortamımız için tanımlı olan ortam değişkenlerini ve değerlerini görmek istersek “env” komutunu kullanırız.
Bash kabuğunun diğer bir özelliğide son verdiğimiz bir sürü komutu saklar. Bu komutlara “.bash_history” dosyası ile ulaşabiliriz. Burada en son kaç komutun saklanacağı ise $HISTSIZE değişkeni ile belirlenir. Default değeri 1000’dir. Değiştirmek istersek kişisel dizinimizdeki .bashrc dosyası altında başka bir değer verebiliriz.
Cihan Bozkurt 